GAZ KELEBEĞİ NEDİR VE NE İŞE YARAR ?

 

Gaz Kelebeği Nedir? Arıza Belirtileri Nelerdir?

Her zaman duyarız, motorun çalışabilmesi için yakıt dışında havaya da ihtiyaç vardır diye. Hemen herkes tarafından bilinen bu klişe cümlenin açılımını merak ettiniz mi? Yanma oluşması için hava gerekli ama ne kadar? Hava neye göre ve ne kadar oranda içeriye alınıyor. Bu ve buna benzer sorularınızın bütün yanıtlarını sizler için derledik.

Gaz kelebeği nedir? 

Gaz kelebeği benzinli motorların “hava beynidir”. İçeriye alınan havanın oranı tamamen onun kontrolünde gerçekleştirilir. Onu kontrol eden de araç sürücüsü ve istediği sürüş performansıdır.

Dizel motorlarda karşımıza çıkmayan ve yalnızca benzinli motorlarda kullanılan gaz kelebeği, motora girecek havanın oranını ayarlayarak emme manifolduna aktarmakla görevlidir. Gaz kelebeğinin motor üzerindeki konumu hava filtresinden sonra yer alan genelde plastik bazı motor tiplerine göre de zaman zaman alüminyum olabilen hava giriş borusunun üzerindedir... 

Ne işe yaradığını, çalışma sistemini biraz daha detaylandıralım.

Gaz kelebeği ne işe yarar? 

Gaz kelebeği siz gaz pedalına bastığınız anda ondan istediğiniz oranı gaz pedalı konum sensöründen ECU ( Elektronik kontrol ünitesi) ya aktaracaktır. ECU ise, gaz kelebeğine sinyal gönderir ve gaz pedalına bastığınız orada gaz kelebeğinin açılmasını sağlar. Çünkü benzinli motorlarda bir yanma oluşabilmesi için belirli oranlarda hava ve yakıt karışımına ihtiyaç duyulur. Bu karışımın oranını belirleyen en önemli etken hiç farkında olmasalar bile araç sürücüleridir. Aracımız bizim ondan istediğimiz performansa göre belirli karışım oranlarını kullanıyor. Bu karışım gruplarını 3 ana grupta sıralıyoruz.

• İdeal Karışım
• Zengin Karışım
• Fakir Karışım

Bunlar ne demek? Hangi grup ne işe yarıyor ve ne kadar hava kullanılıyor? Konuyu biraz daha açarak her birini ayrı ayrı inceleyelim.

 

İdeal Karışım: Benzinli araçlarda en ideal yanma oranı 14/1 ‘dir. Yani içeriye 1 birim yakıt alınıyorsa 14 birim de hava alınacaktır. Motor kontrol ünitesi tüm yük ve performans şartlarını değerlendirerek yanma tipini otomatik olarak ayarlar. İdeal yanma oranına ulaşınca motor performansında maximum performansa kadar ulaşmasa da bir iyileşme olur ve yakıt sarfiyatınız azalır.

Zengin Karışım: Zengin karışımda içeriye alınan yakıt oranı oldukça yüksek hava oranı ise çok azdır. Motorun bu işlemi yapmasının ana nedeni de ondan güç beklentisi içine girmemiz. Oldukça hızlı araç kullanıyorsanız, devamlı yüksek devir yapıyorsanız ya da oldukça dik bir rampadan çıkıyorsanız aracınız sizin güce ihtiyacınız olduğunu algılar ve hava oranını düşürerek yakıt oranını arttırır. Yanmadaki yakıt oranını arttırmanız demek de daha fazla yakıt sarfiyatı, daha yoğun egzoz emisyon oranlarına neden olur. Şüphe yok ki bu zenginlik de bir yere kadar.  Çünkü hava oranını tamamen kaldırıp tamamen yakıt püskürterek yanmayı elde edemezsiniz.  Bu işlemin yapılması motorun boğulması demektir. 

Fakir karışım: Fakir karışımda bu defa hava oranı artacak ve yakıt oranı düşecektir. Yakıt sarfiyatını düşürebilmek amacı ile yanmayı çok fakirleştirirseniz bu sefer araçta devamlı stop etme gibi sorunlar baş gösterebilir. Genel olarak düz bir yolda stabil şekilde seyrettiğinizde, gaz pedalına çok az bastığınızda ya da hiç basmayıp motorun kendi gücünde seyretmesine izin verdiğinizde motorunuz tarafından otomatik olarak kullanılmaktadır.

 

Yukarıdaki bahsettiğimiz durumların tüm ayarlayıcısı gaz kelebeğidir. Hava onun açıldığı oranda içeriye girecektir. Takdir ederseniz ki bu denli kritik bir parça arıza gösterdiğinde acilen müdahale edilmelidir. Tamiri mümkün mü, ne kadara yaptırılır biraz da bu konuya değinelim.

 

Gaz kelebeği fiyatları

Ne işe yaradığını ve önemini kapsamlı bir şekilde anlattık. Gaz kelebeği arızası ile karşılaşan otomobil kullanıcıları gaz kelebeği fiyatları konusunda bir arayış içindeler. Gaz kelebeği fiyatıyla alakalı net bir fiyat vermek çok mümkün değil. Bunun için aracınızın özelliklerini bilmemiz hatta şasi numarası üzerinden sorgulama yapmamız gerekli. Gaz kelebeğinin ortalama fiyatlarını aktaracak olursak 500 – 2000  ₺ fiyat aralığında değişiyor. Aracınıza en uygun gaz kelebeği  çeşitlerini Otolye’de bulabilirsiniz. Çok da düşük rakamlar olmadığını kabul ediyoruz. Gerçekten değiştirmeye değer mi? Gaz kelebeğinin arızalı olduğuna emin misiniz? Öncelikle arıza belirtilerine değinelim, daha sonra sizler için değişim dışındaki alternatif yöntemlere de değineceğiz.

 

Gaz kelebeği arıza belirtileri

Gaz kelebeğinin ana görevi içeriye alınan hava oranının belirlenmesi olduğu için karşımıza çıkan arızalar da hava ile ilişkili yanma sorunları oluyor. Başlıca gözlemlenen  gaz kelebeği arızalarını şu şekilde sıralayabiliriz;

Motor arıza ışığı yanar: Kritik bir arıza olduğu için yeni tip araçlarda mutlaka motor arıza lambasını yakacaktır. Özellikle de megane 2 gaz kelebeği, megane 1 gaz kelebeği, golf 4 gaz kelebeği, clio 2 gaz kelebeği arızası karşımıza diğer araçlara göre biraz daha yoğun bir şekilde çıkabiliyor. 

Aracınız geç çalışabilir: Özellikle ilk marş aşamasında zorlanma yaşayabilirsiniz. Araç karışım oranını ayarlayamadığı için zor çalışacaktır. Özellikle kışın havanın soğuk olduğu durumlarda marş yaptığınızda otomobiliniz zengin karışımla çalışır. Bu oranları tutturamazsa çalışmada bir tutarsızlık gözlemlenebilir.

Rölantide dalgalanmalar olabilir: Rölantide siz gaz vermediğiniz halde kendi kendine devir yükselip düşüyorsa şüphelenebilirsiniz. Karışım oranlarındaki tutarsızlığın bir başka işareti budur. Hatta dalgalanma boyutu bir tık öteye gidip aracın stop etmesine kadar uzanabilir. Hava oranını çok yükseltip yakıt karışmazsa yanma oluşmayacak ve aracınız stop edecektir.

 

Eğer bu ve benzeri sorunları kendi aracınızda da gözlemliyorsanız gaz kelebeği arızasından söz edebilirsiniz. Parçayı değiştirmek hiç şüphe yok ki en sağlam çözüm. Fakat rakam yüzünden alternatif yollara yönelebiliyoruz. Bu nedenle tamiratı hakkında bilgilendirme yapacağız. Gerçekten sonuç alabilir miyiz? 

  

Gaz kelebeği tamiratı yapılır mı? 

Gaz kelebeği arızaları arasında en sık karşılaşılan arıza; gaz kelebeği konum sensörü arızasıdır. Gaz kelebeği adaptasyonunun bozulmasını, gaz kelebeği potansiyometresi arızası olarak da adlandırabiliriz. Tüm bu arızaları kısmen de olsa tamir edebilirsiniz. Örneğin gaz kelebeğinde bir sorun yok ve yalnızca gaz kelebeği konum sensörü  arızalı ise o zaman gaz kelebeğini komple değiştirmek yerine yalnızca sensörünü değiştirirseniz maliyetten düşürüp daha yüksek bir performans elde edebilirsiniz.

Bazı durumlarda hiçbir arıza olmasa bile adaptasyon sorunu ile karşılaşabiliyoruz. Küçük ayarlamalar sayesinde hiçbir şeyi değiştirmeden bütün sorunlarınızı çözebilirsiniz. Eğer adaptasyon işleminden bir çözüm alamazsanız önce söktürün temizleyin, sonra adapte ettirin.

 

Gaz Kelebeği temizleme nedir?

Gaz kelebeği temizliği uzman eller tarafından titizlikle yapılması gereken bir işlem. Aksi durumda çok ciddi zararları olur. En basitinden değerlendirecek olursak hem motor performansınız düşer, hem de yakıt sarfiyatınız artar. Gaz kelebeği temizliği oldukça basit ama bir o kadar da uzmanlık gerektiren bir işlemidir. Gaz kelebeği çok kolay bozulan bir parça değil, bilinçsiz yapılan işlemler yüzünden arıza gösteriyor. Temizleyeceğim diye söküp olmaması gereken işlemleri yaparsanız artık geri dönüşü olmayan bir yola girip gaz kelebeğini değiştirmek zorunda kalabilirsiniz. İlk olarak gaz kelebeği yerinden sökülür ve inceleme yapılır. İçinde pislik ya da kurum var mı kontrol edilir. Bunun sonucunda eğer gerek görülürse temizliği yapılacaktır. Temizleme işleminden sonra mutlaka OBD cihazı yardımı ile adaptasyonu yapılmalı, fabrikasyon değerlerde araca tanıtılmalı.

İşlemler titizlikle yapılırsa arızalarınızın büyük oranda çözülür. Özellikle de durduk yere stop etme arızasında en çok karşılaşılan parça gaz kelebeğidir. Emin ellerde, güvenli bir şekilde temizleme işlemi yapılırsa sorunsuz bir şekilde güvenle kullanılabileceği gibi aksi bir durum gözlemlendiğinde değiştirilmesi kaçınılmaz bir son olur.